Opvoeden buiten de lijnen : Als je kind niet in het systeem past.

Opvoeden buiten de lijnen: Als je kind niet in het systeem past

We zijn als ouders vaak geneigd om te denken in termen van aanpassing. “Hoe zorg ik dat mijn kind kan meedoen?” is een vraag die we onszelf regelmatig stellen. Het klinkt zo logisch en liefdevol: je wilt je kind kansen bieden en hen helpen in deze wereld die zoveel eisen stelt. Maar wat als je voelt dat het niet werkt? Wat als je merkt dat jouw kind, net zoals zoveel anderen met neurodiversiteit, simpelweg niet in dat systeem past?

Wat is neurodiversiteit?

Neurodiversiteit verwijst naar de natuurlijke variatie in hoe mensen denken, leren en de wereld ervaren. Dit omvat bijvoorbeeld mensen met ADHD, autisme, dyslexie, en hoogbegaafdheid. Ongeveer 1 op de 5 mensen heeft een neurodivers brein, wat ook wel ‘atypisch’ wordt genoemd. Maar dat is een opvallende term, want 20% is toch eigenlijk niet meer zo atypisch? Misschien is het tijd om deze diversiteit niet langer als uitzondering te zien, maar als een waardevol onderdeel van onze samenleving.

Steeds meer organisaties, met name op corporate niveau, erkennen het belang van neurodiversiteit. Ze zien in dat de kracht van hun succes vaak voortkomt uit diversiteit in denken en aanpak. Juist de unieke kwaliteiten van mensen met een neurodivers brein kunnen innovatie stimuleren en een organisatie versterken. Zijn we niet juist gebaat bij diversiteit in plaats van eenheidsworst?

Een verhaal uit de praktijk

Laatst sprak ik een cliënt, een man met een hoge functie bij een global corporate organisatie. Hij vertelde me over zijn jeugd en hoe hij op drie verschillende basisscholen heeft gezeten omdat hij overal werd weggestuurd. Hij was kritisch, stelde veel vragen, en ging in discussie met leraren als hij vond dat hun uitleg niet klopte. Wat werd gezien als ‘lastig gedrag’, was in werkelijkheid een uiting van zijn hoogbegaafdheid, gecombineerd met kenmerken van hooggevoeligheid. Hij had een scherpe intuïtie, een sterk rechtvaardigheidsgevoel, en een enorme behoefte aan diepgaande uitleg en logica. Deze eigenschappen, hoewel krachtig, botsten vaak met het schoolsysteem dat vooral gericht is op conformiteit en standaardisatie.

Via pure wilskracht heeft hij uiteindelijk zijn weg gevonden. Hoewel hij nooit een vwo-diploma heeft behaald — waardoor zijn droom om dokter te worden onbereikbaar bleef — ontdekte iemand in het bedrijfsleven zijn talenten. Dankzij die kans is hij opgeklommen tot waar hij nu staat. Maar zoals hij zelf aangaf: “Als ik het huidige schoolsysteem zie, weet ik zeker dat ik daar nooit uit was gekomen.”

Hoogbegaafdheid en hooggevoeligheid: Waar wringt het?

Kinderen die zowel hoogbegaafd als hooggevoelig zijn, hebben vaak een unieke combinatie van eigenschappen die hen bijzonder maken, maar ook kwetsbaar in systemen die niet flexibel genoeg zijn. Enkele kenmerken zijn:

• Sterke intuïtie: Deze kinderen voelen vaak aan wat er speelt en kunnen subtiele signalen oppikken die anderen ontgaan.

• Rechtvaardigheidsgevoel: Ze hebben een grote behoefte aan eerlijkheid en kunnen zich fel uitspreken tegen wat ze als onrecht ervaren.

• Intellectuele nieuwsgierigheid: Ze willen begrijpen waarom dingen zijn zoals ze zijn en nemen geen genoegen met oppervlakkige antwoorden.

• Emotionele intensiteit: Hooggevoelige kinderen ervaren emoties diep, wat zowel een kracht als een uitdaging kan zijn.

Deze eigenschappen zijn waardevol, maar kunnen botsen met een schoolsysteem dat weinig ruimte biedt voor kritische vragen, emotionele expressie of persoonlijke behoeften. Het resultaat? Kinderen die zich onbegrepen en ongezien voelen, wat hun zelfbeeld kan aantasten.

Het systeem versus het individu

Onze maatschappij is gebouwd op systemen: onderwijs, zorg, werk. Deze systemen bieden structuur, maar werken vaak niet voor iedereen. Voor kinderen met hoogbegaafdheid en hooggevoeligheid kunnen die systemen juist beklemmend zijn. Ze vragen iets wat deze kinderen simpelweg niet kunnen geven zonder zichzelf te verliezen.

Wat betekent dat voor ons als ouders? Moeten we vechten tegen die systemen? Of kunnen we een brug slaan tussen wat onze kinderen nodig hebben en wat de wereld vraagt? Ik geloof dat het begint met accepteren dat ‘anders’ niet ‘minder’ is. Anders is simpelweg anders. En in dat anders zit vaak een enorme kracht.

Een persoonlijke reflectie

Ik herken mezelf in dit verhaal. Als kind voelde ik vaak diezelfde kritische blik, de behoefte om te begrijpen en uitgedaagd te worden. Alleen ben ik me wel gaan aanpassen. Uiteindelijk heb ik mijn eigen route bewandeld, maar ik ben ook veel van mezelf verloren door te gehoorzamen aan wat van mij werd verwacht. Pas nu ben ik die delen van mezelf weer aan het terugvinden. Het is een proces van ontdekken, accepteren en omarmen wie ik ben, los van de systemen waarin ik ooit moest passen.

Deze zoektocht naar eigen zingeving en het spanningsveld tussen doen wat er van je wordt verwacht en wat je diep van binnen wilt, herken ik ook in mijn werk met cliënten. Mijn eigen ervaringen helpen mij om hen beter te begrijpen en begeleiden. Ik weet hoe het voelt om die balans te zoeken en hoeveel moed het vraagt om trouw te blijven aan jezelf. Het verhaal van mijn cliënt herinnert me eraan hoe belangrijk het is om die moed aan te moedigen, zowel bij mijn kinderen als bij de mensen die ik begeleid.

Praktische handvatten

• Luister echt. Vraag je kind wat ze nodig hebben. Soms is het antwoord simpeler dan je denkt.

• Ondersteun hun unieke kwaliteiten. In plaats van focussen op wat niet lukt, kun je kijken naar wat hen bijzonder maakt.

• Zoek verbinding. Praat met andere ouders, leerkrachten of hulpverleners. Je hoeft het niet alleen te doen.

• Durf het systeem los te laten. Soms betekent dit kiezen voor een alternatieve vorm van onderwijs of therapie. Dat kan spannend zijn, maar vaak geeft het ademruimte.

Ruimte voor groei

Het verhaal van mijn cliënt herinnert me eraan hoe belangrijk het is om ruimte te maken voor het individu. Als we kinderen leren dat ze goed zijn zoals ze zijn — inclusief hun uitdagingen en unieke eigenschappen — dan geven we hen niet alleen een gevoel van veiligheid, maar ook van kracht.

Dus als jij merkt dat je kind niet in het systeem past, weet dan: je bent niet alleen. En misschien, heel misschien, hoeven ze niet te passen. Misschien is het systeem degene die moet leren om mee te bewegen.